Interview exclusivo cu un patient

Derecho di patient no ta djis algo cu ta para den ley. E no ta algo di teoria of di loke ta para den buki so. E ta algo real cu nos tur por pasa aden. Den un interview exclusivo Fundacion SIKI ta puntra un patient di enfermedadnan no comun kico ta su experiencia cu su derecho, for di e momento cu ela cuminsa padece di su enfermedadnan, te e dia di awe.
Conta nos un tiki ken ta Shanty? Mi nomber ta Shanty de Vries y mi tin 40 aña di edad. Prome cu mi a bira malo mi tawata traha como enfermera di scol na Jeudgezondheidszorg.
Na aña 2010 mi a drenta Hospital bon di salud. Mi a sali for di Hospital cu dos malesa cronico cu no ta comun y mi a perde 47 cm di mi tripa chikito pa via di un complicacion di un inkijkoperatie. Door cu mi malesanan no ta comun, ela tuma añas pa haña mi diagnosenan. E caminda pa haña mi diagnosenan tawata largo y dificil. Cierto doctor no por a haña sa kico mi tin y mi tawata sinti cu nan ta duna mi e culpa. Nan tawata bisami cu: “e symptomanan ta den bo cabes”. Esey a pasa cu 3 specialista. E situacion aki a keda asina te ora un specialista a logra mandami Colombia via AZV. Eynan mi a haña mi diagnosenan por fin. Esey tawata ya 5 aña pasa.
Shanty ta contento cu e systema di cuido na Aruba?
No, mi no ta contento cu e cuido na Aruba. Mi a drenta hospital bon di salud y ora mi a sali mi no tawata sa cu despues di e dia ey mi no por traha mas. Mi a perde mi salud y un gran parti di mi bida.
Ariba dje ela tuma 5 aña pa haña sa kico mi tin. Nos tin tiki specialista na Aruba y e orarionan pa warda ta hopi largo. E ta tarda lunas pa bo haña un cita. Dokternan ta overbelast/overworked, pasobra nan tin patient dimas. Si bo ta den e wachtkamer yen di patient, bo ta sinti cu nan ta rush bo afspraak. Tin dianan cu mi tin cu warda 3 ora riba mi afspraak cu dokter. Mi no ta sinti cu doctor/ specialista tin suficiente tempo pa dedica na cada patient.
Pa hende nan cu ta sufri di enfermedad nan no comun, tin suficiente oido pa e preocupacion di e patient? E ta depende di bo specialista. Si bo tin un bon, e mes ta bai busca den literatura kico e malesa ta encera, pa asina hunto cu bo e por busca un solucion. Pero mi a topa dokter/specialista cu ta bisami cu e no sa nada di mi malesa y tampoco no ta busca informacion tocante mi malesa. Esey ta ponemi perde confiansa den dje. Con abo como dokter por yudami si abo no sa kico mi tin? Mi ta sinti si mi no a keda bringa y si mi no tawata un enfermera te dia di awe mi no lo tin mi diagnosenan (haña sa kico mi tin).
Actualmente e dunador di cuido ta duna suficiente splicacion di e tratamento cu e kier duna y e riesgonan? No, mi ta haña, si mi mes no ta busca literatura medico pa haña sa mas tocante mi malesa mi no lo sa nada. E ta depende si ken bo specialista ta. Mi a topa na Aruba tremendo specialista cu ayudami hopi bon, pero tambe specialista cu no a yudami na ningun manera.
E dunador di cuido ta habri pa wak ki alternativa tin den tratamento?
Esey ta un pregunta dificil, den mi caso no tin mucho opcion pa tratamento. Pero e specialista cu mi tin awor, mi ta kere ta prepara pa purba otro opcion, si tin.
Pa patient cu no por mas cu e wardamento y no ta wak mehoracion, tin caminda pa cana na Aruba?
Mi ta sinti cu Aruba no tin e capacidad pa ofrece tur specialismo na patient akinan. Nos falta diferente specialista. Con bo lo por haña e mihor cuido como patient si especialismo no tey? Mi no ta kere cu por. Si bo tin opcion pa bai afo pa busca un second opinion of consulta, mihor haci esey. Mi no ta wak niun otro opcion of otro caminda cu bo por tuma.
Kico lo ta un cos cu bo lo por recomenda pa mehora e derecho di patient na Aruba?
Door cu nos isla ta chikito mi ta kere e bringamento pa derecho di patient mester bin di patient mes. Si bo no ta bisa nada bo no por cambia nada.
Kico un patient por haci pa yuda so mes:
- Scirbi bo symptomanan ariba papel, ki ora bo tin nan, con largo of kico bo ta haci orabo ta sinti algo.
- Scirbi tur bo preguntanan prome cu bo bai bo afspraak.
- Si bo no ta compronde bo malesa puntra dokter pa splica bo.
- Si dokter por ehempel ta duna bo un remedi nobo of kier haci un operacion puntra kico e riesgonan ta y kico e ta encera.
- Como patient bo tin derecho pa wak bo file of haya copia di dje.
- Tambe puntra con bo resultado ta di testnan cu bo a haci. Bo tin bo derecho pa haña e resultadonan.
- Bo tin derecho riba second opinion si bo sinti cu bo diagnose no ta klop, puntra pa bo second opinion.
- Si bo no ta contento cu e tratamento cu bo a haña, bo por entrega un keho.
- Abo como patient mes ta dicidi si bo ta bai di acuerdo cu un tratamento.
- Pero corda como patient bo tin obligacion tambe. Si bo no tene bo mes na dieet, of conseho di dokter of no ta tuma bo pildo manera mester ta, bo no por culpa dokter cu bo salud no ta bira mihor.
- Purba traha hunto cu bo dokter.
Fundacion SIKI ta gradici Shanty pa su curashi di duna e interview aki y comparti su storia. Shanty a duna su experiencia y recomendacionnan.
Y abo kico bo ta pensa? Bo a pasa algo similar? Bo lo recomenda e mesun cosnan na otro patient?
Comparti bo storia den un comentario riba nos Facebook page y yuda nos trece e derechonan di patient den un discusion sano y habri pa mehora e cuido na Aruba.
Bo salud, bo derecho.
Seminario Derecho di Patient, 28 november 2018.